Αρχαϊκή εποχή (750-480 π.Χ.)
Η ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ σελ.84-92 (σχεδιάγραμμα)
Χρονικά όρια: Από τα μέσα του 8ου αι. ως την α΄ εικοσαετία του 5ου αι. π.Χ.
Χαρακτηρισμός: Περίοδος προετοιμασίας∙ απαρχές της οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής εξέλιξης του ελληνικού κόσμου.
Χαρακτηριστικά (κατά χρονολογική σειρά):
1. Οργάνωση πόλεων – κρατών και ίδρυση αποικιών (Β΄ ελληνικός αποικισμός) για να αντιμετωπιστεί η οικονομική και κοινωνική κρίση του τέλους της ομηρικής εποχής (μέσα 8ου αι.).
2. Πνευματικές αναζητήσεις και διαμόρφωση του χαρακτήρα του αρχαίου πολιτισμού (7ος και 6ος αι.).
3. Νικηφόροι αγώνες των Ελλήνων ενάντια στους «βαρβάρους» (Περσικοί Πόλεμοι) → ενίσχυση της εθνικής συνείδησης και του θεσμού της πόλης – κράτους (αρχή 5ου αι).
Η γένεση της πόλης – κράτους:
Η πόλη – κράτος περιλαμβάνει τις έννοιες του χώρου και της διοικητικής οργάνωσης.
χώρος → μία πόλη με ή χωρίς την ευρύτερη περιοχή
διοικητική οργάνωση → ενιαία εξουσία για όλους όσους υπάγονται στην πόλη ή/και στην ευρύτερη περιοχή, με στόχο την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων.
Συστατικά στοιχεία της πόλης – κράτους:
1. Ένας τειχισμένος χώρος, κέντρο άσκησης της εξουσίας, η πόλις / το άστυ + η ευρύτερη περιοχή, δηλ. καλλιεργήσιμες εκτάσεις με μικρούς οικισμούς (κώμες), η ύπαιθρος χώρα. (γεωγραφικό συστατικό)
2. Συμμετοχή των κατοίκων της πόλης – κράτους, δηλ. των πολιτών στη διαχείριση των κοινών και στη λήψη των αποφάσεων → συγκρότηση ανάλογων τρόπων άσκησης της εξουσίας, δηλ. δημιουργία πολιτευμάτων.
Εντοπίζονται 3 βασικές επιδιώξεις των πολιτών – προϋποθέσεις ύπαρξης για την πόλη – κράτος:
α) η ελευθερία, β) η αυτονομία και γ) η αυτάρκεια. (οργανωτικό συστατικό)
Η σημασία του θεσμού της πόλης – κράτους.Σημαντική καινοτομία, μεγάλες συνέπειες για την εξέλιξη του πολιτισμού. Όλα τα σημαντικά επιτεύγματα του ελληνικού πολιτισμού δημοκρατία, ποίηση, θέατρο, φιλοσοφία, ρητορική, επιστήμη) γεννήθηκαν μέσα από τη λειτουργία του θεσμού της πόλης – κράτους.
Γιατί;
Οι πολίτες των ελληνικών πόλεων – κρατών αγωνίζονταν συνεχώς για την εξασφάλιση της ελευθερίας, της αυτονομίας και της αυτάρκειας της πόλης τους.
Άρα:
Δημιουργήθηκε μία μορφή πατριωτισμού, με έντονο τοπικιστικό χαρακτήρα, τονίζονταν οι διαφορές μεταξύ των Ελλήνων (όχι οι ομοιότητες), προκαλούνταν εμφύλιες συγκρούσεις και δε διαμορφώνονταν οι προϋποθέσεις για τη συγκρότηση ενιαίου ελληνικού κράτους.
Ωστόσο, η τριπλή βάση (ελευθερία, αυτονομία, αυτάρκεια) μετέτρεψε τον απλό κάτοικο της πόλης σε πολίτη, με πολιτική δραστηριότητα
α) για την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων και
β) για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων του.
Αυτό αποτέλεσε τη γενεσιουργό δύναμη των επιτευγμάτων και της πολιτισμικής πορείας των Ελλήνων.
Η οικονομική και κοινωνική οργάνωση.
Όλες οι πόλεις – κράτη δεν οργανώθηκαν συγχρόνως και με τον ίδιο τρόπο:
1. Οι διαφορετικές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες κάθε περιοχής κατά την ομηρική εποχή οδήγησαν στη συγκρότηση διαφορετικών πόλεων – κρατών.
2. Εξελικτική πορεία στη Μικρά Ασία: μετακίνηση ελληνικών φύλων, αυτονόμηση κάποιων πληθυσμών, μόνιμη εγκατάσταση σε περιοχές με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (π.χ. χωροταξικά ή λατρευτικά), πιθανή ανάμειξη με τμήματα άλλων φύλων → πόλη – κράτος .
3. Εξελικτική πορεία στον ελλαδικό χώρο (εναλλακτικά):
α) τμήματα διαφορετικών φύλων ανεξαρτητοποιήθηκαν + οργανώθηκαν μεταξύ τους → πόλη – κράτος
β) γειτονικές κοινότητες ενώθηκαν σε ενιαίο χώρο → πόλη – κράτος (συνοικισμός)
γ) απόσπαση ομάδων ανθρώπων από τις κώμες και συγκρότηση ενιαίας διοίκησης → πόλη – κράτος (συνοικισμός).
Η κρίση του ομηρικού κόσμου.
χώρος → μία πόλη με ή χωρίς την ευρύτερη περιοχή
διοικητική οργάνωση → ενιαία εξουσία για όλους όσους υπάγονται στην πόλη ή/και στην ευρύτερη περιοχή, με στόχο την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων.
Συστατικά στοιχεία της πόλης – κράτους:
1. Ένας τειχισμένος χώρος, κέντρο άσκησης της εξουσίας, η πόλις / το άστυ + η ευρύτερη περιοχή, δηλ. καλλιεργήσιμες εκτάσεις με μικρούς οικισμούς (κώμες), η ύπαιθρος χώρα. (γεωγραφικό συστατικό)
2. Συμμετοχή των κατοίκων της πόλης – κράτους, δηλ. των πολιτών στη διαχείριση των κοινών και στη λήψη των αποφάσεων → συγκρότηση ανάλογων τρόπων άσκησης της εξουσίας, δηλ. δημιουργία πολιτευμάτων.
Εντοπίζονται 3 βασικές επιδιώξεις των πολιτών – προϋποθέσεις ύπαρξης για την πόλη – κράτος:
α) η ελευθερία, β) η αυτονομία και γ) η αυτάρκεια. (οργανωτικό συστατικό)
Η σημασία του θεσμού της πόλης – κράτους.Σημαντική καινοτομία, μεγάλες συνέπειες για την εξέλιξη του πολιτισμού. Όλα τα σημαντικά επιτεύγματα του ελληνικού πολιτισμού δημοκρατία, ποίηση, θέατρο, φιλοσοφία, ρητορική, επιστήμη) γεννήθηκαν μέσα από τη λειτουργία του θεσμού της πόλης – κράτους.
Γιατί;
Οι πολίτες των ελληνικών πόλεων – κρατών αγωνίζονταν συνεχώς για την εξασφάλιση της ελευθερίας, της αυτονομίας και της αυτάρκειας της πόλης τους.
Άρα:
Δημιουργήθηκε μία μορφή πατριωτισμού, με έντονο τοπικιστικό χαρακτήρα, τονίζονταν οι διαφορές μεταξύ των Ελλήνων (όχι οι ομοιότητες), προκαλούνταν εμφύλιες συγκρούσεις και δε διαμορφώνονταν οι προϋποθέσεις για τη συγκρότηση ενιαίου ελληνικού κράτους.
Ωστόσο, η τριπλή βάση (ελευθερία, αυτονομία, αυτάρκεια) μετέτρεψε τον απλό κάτοικο της πόλης σε πολίτη, με πολιτική δραστηριότητα
α) για την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων και
β) για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων του.
Αυτό αποτέλεσε τη γενεσιουργό δύναμη των επιτευγμάτων και της πολιτισμικής πορείας των Ελλήνων.
Η οικονομική και κοινωνική οργάνωση.
Όλες οι πόλεις – κράτη δεν οργανώθηκαν συγχρόνως και με τον ίδιο τρόπο:
1. Οι διαφορετικές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες κάθε περιοχής κατά την ομηρική εποχή οδήγησαν στη συγκρότηση διαφορετικών πόλεων – κρατών.
2. Εξελικτική πορεία στη Μικρά Ασία: μετακίνηση ελληνικών φύλων, αυτονόμηση κάποιων πληθυσμών, μόνιμη εγκατάσταση σε περιοχές με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (π.χ. χωροταξικά ή λατρευτικά), πιθανή ανάμειξη με τμήματα άλλων φύλων → πόλη – κράτος .
3. Εξελικτική πορεία στον ελλαδικό χώρο (εναλλακτικά):
α) τμήματα διαφορετικών φύλων ανεξαρτητοποιήθηκαν + οργανώθηκαν μεταξύ τους → πόλη – κράτος
β) γειτονικές κοινότητες ενώθηκαν σε ενιαίο χώρο → πόλη – κράτος (συνοικισμός)
γ) απόσπαση ομάδων ανθρώπων από τις κώμες και συγκρότηση ενιαίας διοίκησης → πόλη – κράτος (συνοικισμός).
Η κρίση του ομηρικού κόσμου.
Χαρακτηριστικά:
1. Σταδιακή επιδείνωση των οικονομικών όρων / συνθηκών λόγω
α) αύξησης του πληθυσμού,
β) περιορισμένων καλλιεργήσιμων εκτάσεων,
γ) συγκέντρωσης της γης σε λίγους,
δ) απουσίας εργασιακής ειδίκευσης και
ε) έλλειψης άλλων πόρων.
2. Περιορισμός της βασιλικής εξουσίας και αύξηση της δύναμης των ευγενών που ήταν γνωστοί και με τα ονόματα αγαθοί, άριστοι, ευπατρίδες, εσθλοί, ιππείς.
3. Ύπαρξη της πολυπληθούς τάξης των μικρών ή μεσαίων καλλιεργητών ή και ακτημόνων (πλήθος, όχλος, κακοί). Στο πλαίσιο της πόλης – κράτους πολλοί από αυτούς ασχολήθηκαν με το εμπόριο, τη ναυτιλία ή τη βιοτεχνία και πλούτισαν.
4. Ανάπτυξη του θεσμού της δουλείας. Ιδεολογική στήριξη: ο πολίτης πρέπει να απαλλαγεί από το βάρος της εργασίας για να μπορεί να ασχοληθεί μόνο με τα κοινά. Πρακτικές πολλαπλασιασμού των δούλων: υποδούλωση λόγω χρεών (Αθήνα) και κατακτητικοί πόλεμοι (Σπάρτη).
Η αντιμετώπιση της κρίσης.
1. Σταδιακή επιδείνωση των οικονομικών όρων / συνθηκών λόγω
α) αύξησης του πληθυσμού,
β) περιορισμένων καλλιεργήσιμων εκτάσεων,
γ) συγκέντρωσης της γης σε λίγους,
δ) απουσίας εργασιακής ειδίκευσης και
ε) έλλειψης άλλων πόρων.
2. Περιορισμός της βασιλικής εξουσίας και αύξηση της δύναμης των ευγενών που ήταν γνωστοί και με τα ονόματα αγαθοί, άριστοι, ευπατρίδες, εσθλοί, ιππείς.
3. Ύπαρξη της πολυπληθούς τάξης των μικρών ή μεσαίων καλλιεργητών ή και ακτημόνων (πλήθος, όχλος, κακοί). Στο πλαίσιο της πόλης – κράτους πολλοί από αυτούς ασχολήθηκαν με το εμπόριο, τη ναυτιλία ή τη βιοτεχνία και πλούτισαν.
4. Ανάπτυξη του θεσμού της δουλείας. Ιδεολογική στήριξη: ο πολίτης πρέπει να απαλλαγεί από το βάρος της εργασίας για να μπορεί να ασχοληθεί μόνο με τα κοινά. Πρακτικές πολλαπλασιασμού των δούλων: υποδούλωση λόγω χρεών (Αθήνα) και κατακτητικοί πόλεμοι (Σπάρτη).
Η αντιμετώπιση της κρίσης.
Τα οικονομικά προβλήματα δεν μπορούσαν να επιλυθούν με το υπάρχον σύστημα της κλειστής αγροτικής οικονομίας.
Οι λύσεις:
Οι λύσεις:
1. ανάπτυξη βιοτεχνίας και εμπορίου (Αθήνα)∙
2. κατακτητικοί πόλεμοι και εδαφική επέκταση (Σπάρτη, Άργος, Ήλιδα)∙
3. ίδρυση αποικιών (Κόρινθος, Μέγαρα, Χαλκίδα, Μίλητος συνδύασαν και τα 3).
Τα απομονωμένα τμήματα του ελληνικού κόσμου (Αρκάδες, Αιτωλοί, Ακαρνάνες, Ηπειρώτες, Μακεδόνες) διατήρησαν τη φυλετική οργάνωση.
Ο δεύτερος ελληνικός αποικισμός (8ος – 6ος αι. π.Χ.)
Ορισμός → Η αναγκαστική μετακίνηση ομάδας ανθρώπων, η εγκατάστασή τους σε άλλη περιοχή και η δημιουργία νέας πόλης – κράτους.
Διαφορές από τον α΄ αποικισμό → α) Η επιχείρηση ήταν οργανωμένη από τη μητρόπολη,
β) η νέα πόλη – κράτος ήταν αυτόνομη και αυτάρκης,
γ) οι σχέσεις με τη μητρόπολη ήταν χαλαρές ως ανύπαρκτες (σπάνια εχθρικές).
Αίτια δεύτερου ελληνικού αποικισμού.1. Η στενοχωρία (αύξηση πληθυσμού + περιορισμένες καλλιεργήσιμες εκτάσεις).
2. Η έλλειψη μετάλλων και λοιπών πρώτων υλών.
3. Η αναζήτηση νέων αγορών.
4. Οι εσωτερικές πολιτικές κρίσεις, οι οποίες συνεπάγονταν την απομόνωση ομάδος πολιτών.
5. Η συσσώρευση γνώσεων για τις θαλάσσιες οδούς και τις περιοχές εγκατάστασης.
6. Ο ριψοκίνδυνος χαρακτήρας των Ελλήνων.
2. κατακτητικοί πόλεμοι και εδαφική επέκταση (Σπάρτη, Άργος, Ήλιδα)∙
3. ίδρυση αποικιών (Κόρινθος, Μέγαρα, Χαλκίδα, Μίλητος συνδύασαν και τα 3).
Τα απομονωμένα τμήματα του ελληνικού κόσμου (Αρκάδες, Αιτωλοί, Ακαρνάνες, Ηπειρώτες, Μακεδόνες) διατήρησαν τη φυλετική οργάνωση.
Ο δεύτερος ελληνικός αποικισμός (8ος – 6ος αι. π.Χ.)
Ορισμός → Η αναγκαστική μετακίνηση ομάδας ανθρώπων, η εγκατάστασή τους σε άλλη περιοχή και η δημιουργία νέας πόλης – κράτους.
Διαφορές από τον α΄ αποικισμό → α) Η επιχείρηση ήταν οργανωμένη από τη μητρόπολη,
β) η νέα πόλη – κράτος ήταν αυτόνομη και αυτάρκης,
γ) οι σχέσεις με τη μητρόπολη ήταν χαλαρές ως ανύπαρκτες (σπάνια εχθρικές).
Αίτια δεύτερου ελληνικού αποικισμού.1. Η στενοχωρία (αύξηση πληθυσμού + περιορισμένες καλλιεργήσιμες εκτάσεις).
2. Η έλλειψη μετάλλων και λοιπών πρώτων υλών.
3. Η αναζήτηση νέων αγορών.
4. Οι εσωτερικές πολιτικές κρίσεις, οι οποίες συνεπάγονταν την απομόνωση ομάδος πολιτών.
5. Η συσσώρευση γνώσεων για τις θαλάσσιες οδούς και τις περιοχές εγκατάστασης.
6. Ο ριψοκίνδυνος χαρακτήρας των Ελλήνων.
Χαρακτηριστικά δεύτερου ελληνικού αποικισμού.1. Εξάπλωση των Ελλήνων στα όρια του τότε γνωστού κόσμου (Μεσόγειος + Εύξεινος Πόντος).
2. Περιορισμός της δραστηριότητας άλλων λαών (π.χ. των Φοινίκων).
3. Σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία, την κοινωνία και την πολιτιστική εξέλιξη.
Οικονομία →
α) Επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας εκτός των ορίων των πόλεων – κρατών ∙
β) ανάπτυξη του δευτερογενούς και του τριτογενούς τομέα της οικονομίας (μεταποίηση, εμπόριο και υπηρεσίες) ∙
γ) εμπόριο με κοπή και χρήση νομίσματος, δηλ. συναλλαγές με εμπορευματοχρηματικό χαρακτήρα.
Κοινωνία → Κοινωνικές συνέπειες λόγω οικονομικών μεταβολών:
α) κρίση της αριστοκρατικής κοινωνίας και εξουσίας λόγω ανάρρησης των πολιτών που πλούτισαν από το εμπόριο ∙
β) αύξηση της δουλείας λόγω ανάγκης για περισσότερα και φτηνότερα
εργατικά χέρια (οι αργυρώνητοι δούλοι ως παράγων οικονομικής ανάπτυξης).
2. Περιορισμός της δραστηριότητας άλλων λαών (π.χ. των Φοινίκων).
3. Σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία, την κοινωνία και την πολιτιστική εξέλιξη.
Οικονομία →
α) Επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας εκτός των ορίων των πόλεων – κρατών ∙
β) ανάπτυξη του δευτερογενούς και του τριτογενούς τομέα της οικονομίας (μεταποίηση, εμπόριο και υπηρεσίες) ∙
γ) εμπόριο με κοπή και χρήση νομίσματος, δηλ. συναλλαγές με εμπορευματοχρηματικό χαρακτήρα.
Κοινωνία → Κοινωνικές συνέπειες λόγω οικονομικών μεταβολών:
α) κρίση της αριστοκρατικής κοινωνίας και εξουσίας λόγω ανάρρησης των πολιτών που πλούτισαν από το εμπόριο ∙
β) αύξηση της δουλείας λόγω ανάγκης για περισσότερα και φτηνότερα
εργατικά χέρια (οι αργυρώνητοι δούλοι ως παράγων οικονομικής ανάπτυξης).
Πολιτισμός →
α) Οι άποικοι μετέφεραν τα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού στις νέες
τους πατρίδες, π.χ. η διάδοση της γραφής και ειδικά του χαλκιδικού αλφαβήτου στους ιταλικούς λαούς∙
β) οι άποικοι αντάλλαξαν πολιτιστικά στοιχεία με τους γηγενείς πληθυσμούς (πολιτιστικοί πειραματισμοί).
Τα πολιτεύματα. Χαρακτηριστικά.1. Η πόλη – κράτος ήταν ο βασικός θεσμός πολιτικής οργάνωσης.
2. Στο εσωτερικό της αναπτύχθηκαν ισχυρές κοινωνικές τάξεις, οι οποίες άσκησαν εξουσία.
3. Σε κάθε πόλη – κράτος ήταν διαφορετική η εξέλιξη του πολιτεύματος.
4. Θεωρητικά η εξέλιξη του πολιτεύματος ακολουθεί την εξής πορεία:
α) βασιλεία → β) αριστοκρατία → γ) ολιγαρχία → δ) τυραννίδα → ε) δημοκρατία.
α) βασιλεία → Παρακμή και πτώση της με την ίδρυση πόλεων ‐ κρατών∙ παρέμεινε μόνο εκεί που διατηρήθηκε ο φυλετικός τρόπος οργάνωσης (π.χ. Ήπειρος, Μακεδονία).
α) Οι άποικοι μετέφεραν τα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού στις νέες
τους πατρίδες, π.χ. η διάδοση της γραφής και ειδικά του χαλκιδικού αλφαβήτου στους ιταλικούς λαούς∙
β) οι άποικοι αντάλλαξαν πολιτιστικά στοιχεία με τους γηγενείς πληθυσμούς (πολιτιστικοί πειραματισμοί).
Τα πολιτεύματα. Χαρακτηριστικά.1. Η πόλη – κράτος ήταν ο βασικός θεσμός πολιτικής οργάνωσης.
2. Στο εσωτερικό της αναπτύχθηκαν ισχυρές κοινωνικές τάξεις, οι οποίες άσκησαν εξουσία.
3. Σε κάθε πόλη – κράτος ήταν διαφορετική η εξέλιξη του πολιτεύματος.
4. Θεωρητικά η εξέλιξη του πολιτεύματος ακολουθεί την εξής πορεία:
α) βασιλεία → β) αριστοκρατία → γ) ολιγαρχία → δ) τυραννίδα → ε) δημοκρατία.
α) βασιλεία → Παρακμή και πτώση της με την ίδρυση πόλεων ‐ κρατών∙ παρέμεινε μόνο εκεί που διατηρήθηκε ο φυλετικός τρόπος οργάνωσης (π.χ. Ήπειρος, Μακεδονία).
β) αριστοκρατία → Η εξουσία στα χέρια των αρίστων (ευγενική καταγωγή + κατοχή γης)∙ η εγκαθίδρυση αριστοκρατικών πολιτευμάτων συνδέεται με τη συγκρότηση των πόλεων – κρατών.
γ) ολιγαρχία →
1) Κρίση των αριστοκρατικών πολιτευμάτων επειδή α) ήρθαν στην επιφάνεια νέες κοινωνικές τάξεις λόγω ανάπτυξης του εμπορίου και της βιοτεχνίας,
β) αυτές οι κοινωνικές τάξεις διεκδίκησαν μερίδιο στην εξουσία και
γ) εμφανίστηκε το καινούργιο στρατιωτικό σώμα της οπλιτικής φάλαγγας, διά του οποίου καλλιεργήθηκε η έννοια της ισότητας σε όλα τα επίπεδα.
2) Όξυνση των κοινωνικών διαφορών και των συγκρούσεων μεταξύ ευγενών και πλουσίων και πλήθους (τέλη του 7ου και αρχές του 6ου αι. π.Χ.).
3) Αντιμετώπιση της κατάστασης με την κωδικοποίηση του άγραφου, εθιμικού δικαίου, η οποία ανατέθηκε σε πρόσωπα κοινής αποδοχής από την τάξη των ευγενών (νομοθέτες / αισυμνήτες: Λυκούργος, Δράκων, Σόλων, Πιττακός, Ζάλευκος, Χαρώνδας κ.λπ.)
4) Συνέπεια: Συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας ανάλογα με την
οικονομική κατάσταση των πολιτών, δηλ. με βάση το εισόδημα, άρα διεύρυνση της πολιτικής βάσης → μεταβολή του πολιτεύματος από αριστοκρατικό σε ολιγαρχικό / τιμοκρατικό.
δ) τυραννίδα →
1) Κρίση των αριστοκρατικών πολιτευμάτων επειδή α) ήρθαν στην επιφάνεια νέες κοινωνικές τάξεις λόγω ανάπτυξης του εμπορίου και της βιοτεχνίας,
β) αυτές οι κοινωνικές τάξεις διεκδίκησαν μερίδιο στην εξουσία και
γ) εμφανίστηκε το καινούργιο στρατιωτικό σώμα της οπλιτικής φάλαγγας, διά του οποίου καλλιεργήθηκε η έννοια της ισότητας σε όλα τα επίπεδα.
2) Όξυνση των κοινωνικών διαφορών και των συγκρούσεων μεταξύ ευγενών και πλουσίων και πλήθους (τέλη του 7ου και αρχές του 6ου αι. π.Χ.).
3) Αντιμετώπιση της κατάστασης με την κωδικοποίηση του άγραφου, εθιμικού δικαίου, η οποία ανατέθηκε σε πρόσωπα κοινής αποδοχής από την τάξη των ευγενών (νομοθέτες / αισυμνήτες: Λυκούργος, Δράκων, Σόλων, Πιττακός, Ζάλευκος, Χαρώνδας κ.λπ.)
4) Συνέπεια: Συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας ανάλογα με την
οικονομική κατάσταση των πολιτών, δηλ. με βάση το εισόδημα, άρα διεύρυνση της πολιτικής βάσης → μεταβολή του πολιτεύματος από αριστοκρατικό σε ολιγαρχικό / τιμοκρατικό.
δ) τυραννίδα →
1) Η ολιγαρχία δεν έδωσε λύση στα προβλήματα του πλήθους.
2) Οι αντιθέσεις υποδαυλίστηκαν από συγκεκριμένα πρόσωπα (ευγενείς) που ήθελαν να επιβάλουν τη δική τους εξουσία.
3) Τα πρόσωπα αυτά αναδείχτηκαν σε ηγέτες των κατώτερων κοινωνικών ομάδων, στην υποστήριξη των οποίων βασίστηκαν για να καταλάβουν την εξουσία → εγκαθίδρυση τυραννίδος / τυραννικού καθεστώτος με «προσωπικό» χαρακτήρα (Πολυκράτης / Σάμος, Περίανδρος / Κόρινθος, Θεαγένης / Μέγαρα, Πεισίστρατος / Αθήνα).
4) Ορισμένοι τύραννοι φρόντισαν για την ανάπτυξη της πόλης τους και για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών.5) Οι περισσότεροι είχαν βίαιο τέλος (δολοφονήθηκαν).
2) Οι αντιθέσεις υποδαυλίστηκαν από συγκεκριμένα πρόσωπα (ευγενείς) που ήθελαν να επιβάλουν τη δική τους εξουσία.
3) Τα πρόσωπα αυτά αναδείχτηκαν σε ηγέτες των κατώτερων κοινωνικών ομάδων, στην υποστήριξη των οποίων βασίστηκαν για να καταλάβουν την εξουσία → εγκαθίδρυση τυραννίδος / τυραννικού καθεστώτος με «προσωπικό» χαρακτήρα (Πολυκράτης / Σάμος, Περίανδρος / Κόρινθος, Θεαγένης / Μέγαρα, Πεισίστρατος / Αθήνα).
4) Ορισμένοι τύραννοι φρόντισαν για την ανάπτυξη της πόλης τους και για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών.5) Οι περισσότεροι είχαν βίαιο τέλος (δολοφονήθηκαν).
ε) δημοκρατία →
1) Εμφανίζεται μετά τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. και στις λιγότερες (όχι στις περισσότερες) περιοχές, π.χ. στην Αθήνα, με τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη.
2) Βασικό πολιτειακό όργανο γίνεται η συνέλευση όλων των ενηλίκων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα, δηλ. η εκκλησία του δήμου.
3) Καθιερώνονται τα δικαιώματα της ισηγορίας (= κάθε πολίτης να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του για τη διαχείριση των κοινών) και της ισονομίας (= κάθε πολίτης να συμμετέχει στη διαμόρφωση και την ψήφιση των νόμων).
Γενικά: Κάθε πόλη – κράτος παγίωσε ένα συγκεκριμένο σύστημα διακυβέρνησης, π.χ.
Σπάρτη (7ος – 2ος αι. π.Χ.) → ολιγαρχικό πολίτευμα
Αθήνα (7ος – 6ος αι. π.Χ.) → όλο το φάσμα των πολιτευμάτων, μέχρι τη θεμελίωση της δημοκρατίας.
Ο πολιτισμός.
2) Βασικό πολιτειακό όργανο γίνεται η συνέλευση όλων των ενηλίκων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα, δηλ. η εκκλησία του δήμου.
3) Καθιερώνονται τα δικαιώματα της ισηγορίας (= κάθε πολίτης να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του για τη διαχείριση των κοινών) και της ισονομίας (= κάθε πολίτης να συμμετέχει στη διαμόρφωση και την ψήφιση των νόμων).
Γενικά: Κάθε πόλη – κράτος παγίωσε ένα συγκεκριμένο σύστημα διακυβέρνησης, π.χ.
Σπάρτη (7ος – 2ος αι. π.Χ.) → ολιγαρχικό πολίτευμα
Αθήνα (7ος – 6ος αι. π.Χ.) → όλο το φάσμα των πολιτευμάτων, μέχρι τη θεμελίωση της δημοκρατίας.
Ο πολιτισμός.
Οι πρώτες πνευματικές και καλλιτεχνικές αναζητήσεις εντοπίζονται στην Ιωνία, αλλά γρήγορα διαδίδονται και στον υπόλοιπο ελληνικό χώρο.
Ποίηση: Προσωπικό ύφος, εκφράζει βιώματα και συναισθήματα- ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Πεζογραφία: Γεννιέται η φιλοσοφία (φυσικοί φιλόσοφοι) και η ιστορία (λογογράφοι, Ηρόδοτος).
Τέχνη: Μετά την πρώτη «ανατολίζουσα» φάση, διαμόρφωσε χαρακτηριστικά τυπικά των ελληνικών αισθητικών αντιλήψεων. Καλλιεργήθηκε η αρχιτεκτονική (δωρικός και ιωνικός ρυθμός), η γλυπτική (κούροι και κόρες) και η κεραμική τέχνη (μελανόμορφος και ερυθρόμορφος ρυθμός).
Θρησκεία: Έχουν αποκρυσταλλωθεί οι θρησκευτικές δοξασίες και ο τρόπος λατρείας κάθε θεού ∙ τα χαρακτηριστικά της μορφής κάθε θεού γίνονται κοινά για όλους τους Έλληνες ∙ ορισμένα ιερά αποκτούν πανελλήνια σημασία (π.χ. οι Δελφοί, η Ολυμπία, η Δήλος).
Οι περσικοί πόλεμοι.
Ποίηση: Προσωπικό ύφος, εκφράζει βιώματα και συναισθήματα- ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Πεζογραφία: Γεννιέται η φιλοσοφία (φυσικοί φιλόσοφοι) και η ιστορία (λογογράφοι, Ηρόδοτος).
Τέχνη: Μετά την πρώτη «ανατολίζουσα» φάση, διαμόρφωσε χαρακτηριστικά τυπικά των ελληνικών αισθητικών αντιλήψεων. Καλλιεργήθηκε η αρχιτεκτονική (δωρικός και ιωνικός ρυθμός), η γλυπτική (κούροι και κόρες) και η κεραμική τέχνη (μελανόμορφος και ερυθρόμορφος ρυθμός).
Θρησκεία: Έχουν αποκρυσταλλωθεί οι θρησκευτικές δοξασίες και ο τρόπος λατρείας κάθε θεού ∙ τα χαρακτηριστικά της μορφής κάθε θεού γίνονται κοινά για όλους τους Έλληνες ∙ ορισμένα ιερά αποκτούν πανελλήνια σημασία (π.χ. οι Δελφοί, η Ολυμπία, η Δήλος).
Οι περσικοί πόλεμοι.
Κατά την α΄ εικοσαετία του 5ου αι. π.Χ. οι Έλληνες αντιμετωπίζουν επιτυχώς τον περσικό επεκτατισμό.
Αφορμή → Η ατυχής ιωνική επανάσταση (499‐494 π.Χ.).
Α΄ απόπειρα περσικής επέκτασης στον ελλαδικό χώρο → Ολοκληρωτική καταστροφή του περσικού στόλου στον Άθω ∙ υποταγή της Θράκης και της Μακεδονίας.
Α΄ οργανωμένη περσική εκστρατεία → Ναυτική επιχείρηση, με στόχο την τιμωρία των Αθηναίων και των Ερετριέων για τη βοήθεια προς τους Ίωνες ∙ στον Μαραθώνα δόθηκε το τέλος (490 π.Χ., Μιλτιάδης).
Β΄ οργανωμένη περσική εκστρατεία → Τεράστιες χερσαίες και ναυτικές δυνάμεις με στόχο την κατάκτηση ολόκληρου του ελλαδικού χώρου ∙
μετά από τη σειρά των γνωστών συγκρούσεων – Θερμοπύλες (Λεωνίδας), Αρτεμίσιο, Σαλαμίνα (Θεμιστοκλής), Πλαταιές (Παυσανίας), Μυκάλη – οι Πέρσες εγκαταλείπουν με τα υπολείμματα του στρατού τους τον ελλαδικό χώρο (480‐479 π.Χ.).
Ταυτόχρονα → Οι Έλληνες αναχαιτίζουν τους Καρχηδόνιους στη Σικελία (μάχη της Ιμέρας,
480 π.Χ.).
Σημασία των περσικών πολέμων.1. Σύγκρουση όχι μόνο δύο αντιπάλων, αλλά δύο διαφορετικών τρόπων ζωής, δύο συστημάτων αξιών, δύο πολιτισμών.
2. Προβολή του δυναμισμού της πόλης – κράτους ως προς τον οργανωτικό τομέα.
3. (Το σημαντικότερο): Δημιουργία κοινής εθνικής συνείδησης και κοινής ιστορικής μνήμης όλων των Ελλήνων ∙ οι περσικοί πόλεμοι ήταν οι πρώτοι εθνικοί πόλεμοι των Ελλήνων στην ιστορία.
Αφορμή → Η ατυχής ιωνική επανάσταση (499‐494 π.Χ.).
Α΄ απόπειρα περσικής επέκτασης στον ελλαδικό χώρο → Ολοκληρωτική καταστροφή του περσικού στόλου στον Άθω ∙ υποταγή της Θράκης και της Μακεδονίας.
Α΄ οργανωμένη περσική εκστρατεία → Ναυτική επιχείρηση, με στόχο την τιμωρία των Αθηναίων και των Ερετριέων για τη βοήθεια προς τους Ίωνες ∙ στον Μαραθώνα δόθηκε το τέλος (490 π.Χ., Μιλτιάδης).
Β΄ οργανωμένη περσική εκστρατεία → Τεράστιες χερσαίες και ναυτικές δυνάμεις με στόχο την κατάκτηση ολόκληρου του ελλαδικού χώρου ∙
μετά από τη σειρά των γνωστών συγκρούσεων – Θερμοπύλες (Λεωνίδας), Αρτεμίσιο, Σαλαμίνα (Θεμιστοκλής), Πλαταιές (Παυσανίας), Μυκάλη – οι Πέρσες εγκαταλείπουν με τα υπολείμματα του στρατού τους τον ελλαδικό χώρο (480‐479 π.Χ.).
Ταυτόχρονα → Οι Έλληνες αναχαιτίζουν τους Καρχηδόνιους στη Σικελία (μάχη της Ιμέρας,
480 π.Χ.).
Σημασία των περσικών πολέμων.1. Σύγκρουση όχι μόνο δύο αντιπάλων, αλλά δύο διαφορετικών τρόπων ζωής, δύο συστημάτων αξιών, δύο πολιτισμών.
2. Προβολή του δυναμισμού της πόλης – κράτους ως προς τον οργανωτικό τομέα.
3. (Το σημαντικότερο): Δημιουργία κοινής εθνικής συνείδησης και κοινής ιστορικής μνήμης όλων των Ελλήνων ∙ οι περσικοί πόλεμοι ήταν οι πρώτοι εθνικοί πόλεμοι των Ελλήνων στην ιστορία.
- 1.Η αρχαϊκή εποχή ονομάζεται έτσι, διότι ήταν παλιά σε σχέση με την κλασική.
- A.Σωστό
- B.Λάθος
- 2.Η πόλις και το άστυ είναι τα δύο συστατικά στοιχεία της πόλης-κράτους από γεωγραφική άποψη.
- A.Σωστό
- B.Λάθος
- 3.Η αυτάρκεια μίας πόλης-κράτους σήμαινε την παραγωγή με στόχο την κάλυψη των αναγκών της.
- A.Σωστό
- B.Λάθος
- 4.Οι βασικές επιδιώξεις των πόλεων-κρατών έδωσαν την ώθηση για να δημιουργηθεί ο πολιτισμός των αρχαίων Ελλήνων.
- A.Σωστό
- B.Λάθος
- 5.Οι πόλεις της Μεσοποταμίας δεν είχαν σπουδαία πολιτιστική ανάπτυξη.
- A.Σωστό
- B.Λάθος
- 6.Οι πρώτες πόλεις-κράτη, κατά μία εκδοχή, ιδρύθηκαν στη Μ. Ασία.
- A.Σωστό
- B.Λάθος
- 7.Η πολιτική συνένωση φύλων, κοινοτήτων ή κωμών ονομάζεται συνοικισμός.
- A.Σωστό
- B.Λάθος
- 8.Η κρίση του ομηρικού κόσμου εμφανίστηκε λίγο πριν το 900 π.Χ.
- A.Σωστό
- B.Λάθος
- 9.Τα ονόματα αγαθοί, άριστοι, ευπατρίδες και εσθλοί φανερώνουν την οικονομική κατάσταση των ευγενών της αρχαϊκής εποχής.
- A.Σωστό
- B.Λάθος
- 10.Οι ευγενείς στήριζαν τη δύναμή τους στην κατοχή γης και για αυτό αφιέρωναν μεγάλο μέρος του χρόνου τους στην καλλιέργεια της γης.
- A.Σωστό
- B.Λάθος
- 11.Η κρίση των ομηρικών χρόνων
- A.ήταν από την αρχή οικονομική.
- B.είχε από την αρχή πολιτικό χαρακτήρα και αργότερα απέκτησε οικονομικό.
- C.είχε ως βάση της την αύξηση των πολιτών στις ομηρικές κοινότητες.
- D.είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των εκτάσεων και των μέσων εκμετάλλευσης.
- 12.Στις κοινωνίες των πόλεων-κρατών, ο στρατός
- A.αποτελούνταν από το πλήθος.
- B.συμπεριελάμβανε κυρίως το ιππικό των ευγενών.
- C.ήταν αποκλειστική υπόθεση του βασιλιά.
- D.ήταν αποκλειστική υπόθεση των ευγενών.
- 13.Ο όχλος των αρχαϊκών κοινωνιών
- A.είχαν τα ίδια πολιτικά δικαιώματα με τους ευγενείς.
- B.ήταν πολίτες της πόλης-κράτους, όπως και οι ευγενείς.
- C.είχαν δικαίωμα συμμετοχής στον στρατό.
- D.ήταν αποκλειστικά βιοτέχνες, έμποροι και ναυτικοί.
Comments
Post a Comment