Κοινωνία και οικονομία στα χρόνια της Μακεδονικής Δυναστείας

Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία-Ψηφιακό βιβλίο

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της οικονομίας στα χρόνια των Μακεδόνων;
2. Ποιες είναι οι δύο αριστοκρατικές τάξεις που σχηματίζονται στον 8ο και 9ο αιώνα;
3. Τι ήταν οι δυνατοί και ποιοι περιλαμβάνονταν σε αυτούς;
4. Τι ήταν οι πένητες;
5. Ποια ήταν η κατάσταση που επικρατούσε στην αγροτική οικονομία από τον 9οαιώνα, ποια προβλήματα αντιμετώπιζαν οι αγρότες και γιατί;
6. Ποια οικονομία γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη από τον 9ο αιώνα και ποιες πόλεις αναπτύχθηκαν οικονομικά;
7. Πως ήταν οργανωμένοι οι έμποροι και οι βιοτέχνες;
8. Τι γνωρίζετε για την ανάπτυξη του εξωτερικού βυζαντινού εμπορίου;
9. Ποια ήταν η νέα τάξη που δημιουργήθηκε και από ποιους αποτελούνταν;

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

•   Χρόνια των Μακεδόνων : αυξήθηκε ο πληθυσμός και αναπτύχθηκε η οικονομία, ιδιαίτερα στις πόλεις.
•   Δύο αριστοκρατικές τάξεις: αριστοκρατία γης και αριστοκρατία αξιωμάτων
•   Δυνατοί:

·   Οι δύο αριστοκρατικές ομάδες που μέσω γάμων συγχωνεύτηκαν σε μία στα τέλη του 10 ου αιώνα.

·   Περιλαμβάνονται σε αυτούς πολιτικοί, στρατιωτικοί, θρησκευτικοί άρχοντες και διαχειριστές της κρατικής, αυτοκρατορικής, εκκλησιαστικής και μοναστικής περιουσίας.

•   Πένητες:

·         Ελεύθεροι γαιοκτήμονες, ακτήμονες γεωργοί που νοίκιαζαν γη για καλλιέργεια και πάροικοι που ήταν δεμένοι με τη γη ή είχαν προσωπική εξάρτηση από τους κυρίους της.

•   Αγροτική οικονομία από τον 9ο αιώνα

·         Οι ανεξάρτητοι αγρότες κινδύνευαν να χάσουν την περιουσία τους από τους μεγαλογαιοκτήμονες.

·         Οι μεγαλογαιοκτήμονες αποκτούσαν τη γη των μικροκαλλιεργητών είτε νόμιμα είτε παράνομα και πολλές φορές αξιοποιούσαν τη φορολογική πίεση του κράτους

·         Οι ευγενείς από τα έσοδα των κτημάτων τους ζούσαν πολυτελώς και αρνούνταν να δαπανήσουν χρήματα για να βελτιώσουν τα μέσα και τις τεχνικές της παραγωγής.

·         Τα μεγάλα κτήματα δεν ήταν ενιαία: αποτελούντα από διάσπαρτες εκτάσεις, τα χωρία ή  προάστια που τα καλλιεργούσαν ελεύθεροι ενοικιαστές ή πάροικοι

·         Η αγροτική οικονομία έμεινε στάσιμη

•   Η οικονομία στις πόλεις γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη, ανοικοδομήθηκαν πόλεις και ιδρύθηκαν νέες. Κάστρα έγιναν κέντρα οικονομικής ανάπτυξης.

•   Έμποροι και βιοτέχνες

·         Ήταν οργανωμένοι σε συντεχνίες ή σε επαγγελματικά σωματεία.

·         Με βάση κάποιες διατάξεις διαμορφώνονταν το ύψος της παραγωγής και οι τιμές των προϊόντων.

·         Οι διατάξεις που αφορούσαν τα επαγγέλματα στην Κων/λη καθορίζονταν από το Επαρχικόν βιβλίον.

·         Οι βιοτεχνίες επεξεργάζονταν τρόφιμα, ενώ από τον 10ο αιώνα εμφανίστηκαν επιχειρήσεις σχετικές με την επεξεργασία πολυτελών προϊόντων.

•                                 Βυζαντινό εξωτερικό εμπόριο

·         Αναβίωσε από τα μέσα του 10ου αιώνα

·         Υπήρχαν σχέσεις με τους Άραβες, τους Ρώσους, τους Βούλγαρους, με τις ιταλικές πόλεις και ιδιαίτερα τη Βενετία.

·         Το Βυζάντιο από τις εξωτερικές αγορές  προμηθεύονταν μπαχαρικά, αρώματα, βαφικές ύλες.

•   Μεσαία τάξη : αποτελούντα από εμπόρους, βιοτέχνες, ναύκληρους και τραπεζίτες. Ήταν οργανωμένη σε συντεχνίες ή αδελφότητες και υποκινούσε λαϊκά κινήματα κατά των ευγενών, ιδιαίτερα τον 11ο αιώνα.

Δήμος: πολυάριθμες λαϊκές μάζες των πόλεων που αποτελούνταν από φτωχούς που εργάζονταν περιστασιακά ή ήταν άνεργοι.

Η νομοθεσία της Μακεδόνικης Δυναστείας και η σύγκρουση της με τους «δυνατούς»-Ψηφιακό βιβλίο

Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Οι αυτοκράτορες της Μακεδονικής δυναστείας (867-1025) αναθεώρησαν τη νομοθεσία των Ισαύρων (717-802) και την προσάρμοσαν στις νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής τους :

Α) για να λειτουργεί πιο καλά το κράτος

Β) για να λύσουν τα σημαντικά κοινωνικά προβλήματα της εποχής τους.

Στα χρόνια των δύο πρώτων Μακεδόνων, του Βασιλείου Α’ και του Λέοντα Στ’ του Σοφού (867-912) εκδόθηκαν οι παρακάτω νόμοι ή συλλογές νόμων :

1. ΠΡΟΧΕΙΡΟΣ ΝΟΜΟΣ : συλλογή νόμων που αντικατέστησε την ΕΚΛΟΓΗ (νομική συλλογή των Ισαύρων).
2. ΕΠΑΝΑΓΩΓΗ : εισαγωγή στον Πρόχειρο Νόμο που καθόριζε τις αρμοδιότητες του αυτοκράτορα και του πατριάρχη.
3. ΒΑΣΙΛΙΚΑ : 60 βιβλία που αντλούν το περιεχόμενό τους από τις νομικές συλλογές του Ιουστινιανού (529-534 : Ιουστινιάνειος Κώδικας, Πανδέκτης, Εισηγήσεις, Νεαρές)
4. ΕΠΑΡΧΙΚΟΝ ΒΙΒΛΙΟΝ : διατάξεις που ρύθμιζαν τη λειτουργία των συντεχνιών στην Κωνσταντινούπολη.
5. ΝΕΑΡΕΣ : Νέοι νόμοι που απέβλεπαν στον περιορισμό της μεγάλης γαιοκτησίας.

ΝΟΜΟΙ ΚΑΙ ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΩΝ

Το βασικό κοινωνικό ζήτημα που απασχόλησε το κράτος την εποχή των Μακεδόνων ήταν ο αγώνας κατά των μεγάλων γαιοκτημόνων (δυνατών). Οι δυνατοί ήθελαν να πάρουν τη γη των φτωχών, να αποσπάσουν προνόμια και να κατακτήσουν την πολιτική εξουσία.

Το Βυζαντινό κράτος όμως είχε ανάγκη τους μικρούς γαιοκτήμονες, οι οποίοι πλήρωναν φόρους και υπηρετούσαν στο στρατό των θεμάτων. Η άμυνα δηλαδή και η οικονομία του Βυζαντίου εξαρτιόταν από τους ελεύθερους αγρότες, τη μικρή και μεσαία ιδιοκτησία. Για 80 ολόκληρα χρόνια (922-1002) οι αυτοκράτορες προσπάθησαν να προστατεύσουν τους ελεύθερους καλλιεργητές με διάφορους νόμους (Νεαρές). Πέτυχαν τα εξής :

1. Να προτιμώνται ως αγοραστές οι γείτονες και οι συγγενείς, όταν πουλιόταν ένα κτήμα.
2. Να ξαναδίνουν οι δυνατοί πίσω τα χωράφια στους προηγούμενους φτωχούς ιδιοκτήτες τους χωρίς αποζημίωση.
3. Να απαγορεύεται η πώληση και η αγορά στρατιωτικών κτημάτων. Αν κάποιος είχε τέτοια κτήματα, έπρεπε να στρατεύεται.
4. Να περιοριστεί η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας.
5. Να πληρώνουν οι δυνατοί τους φόρους των φτωχών (1002), κάτι που παλαιότερα το έκανε η κοινότητα συλλογικά (αλληλέγγυον)

ΆΣΚΗΣΗ

Υλικό Φωτόδεντρου