Η φεουδαρχία στη Δυτική Ευρώπη

Μάθημα στο Ψηφιακό Βιβλίο

ΕΝΑΣ ΚΥΚΛΟΣ ΒΙΑΣ, ΚΙΝΔΥΝΩΝ & ΑΝΑΣΤΑΤΩΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟ 300 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1100 μ.Χ.

1. Τα γερμανικά φύλα και οι συγκρούσεις τους

(Γαλλία ==> Γαλάτες)
(France ==> Φράγκοι)

2. Η διαίρεση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας

3. Το τέλος της Ρώμης

4. Οι Άβαροι συμπαρασύρουν Σλάβους

                                          

Καρλομάγνος ==> ΑΓΙΑ ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

Διώχνει τους Αβάρους (περίπου το 800 μ.Χ.) μετά από 200 χρόνια παρουσίας στην Ευρώπη

5. Το Ισλάμ και οι Άραβες

6. Οι Βίκιγκς και οι εγκαταστάσεις τους

Νορμανδοί ==> Nord-men

7. Το φεουδαλικό σύστημα

                                          

8. Η φεουδαλική πυραμίδα

Η ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Ποια περίοδο ονομάζουμε Μεσαίωνα;

Μεσαίωνας ονομάζεται η χρονική περίοδος της Ευρωπαϊκής ιστορίας, από τον 5ο μέχρι το 15ο αιώνα μ.Χ.. Ξεκίνησε με την κατάλυση του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους (476 μ.Χ.).

Πού στηριζόταν η οικονομία τον Μεσαίωνα;

Κατά το Μεσαίωνα η οικονομία ήταν αγροτική, δηλ. στηριζόταν στη γεωργική παραγωγή. Επομένως, όσο περισσότερη γη κατείχε κάποιος, τόσο πιο πλούσιος και ισχυρός ήταν.

Ποιοι παράγοντες συντέλεσαν στην καθιέρωση της φεουδαρχίας;

α) Η ανασφάλεια που κυριαρχούσε στην Ευρώπη μετά τις βαρβαρικές επιδρομές και την κατάλυση του ρωμαϊκού κράτους συντέλεσε, ώστε πολλοί ελεύθεροι άνθρωποιπου δεν είχαν τα αναγκαία για την επιβίωση τους να επιζητούν την προστασία των αρχόντων, δηλ. των ισχυρών γαιοκτημόνων. Οι τελευταίοι ζητούσαν ως αντάλλαγμα από τους πρώτους διάφορες υπηρεσίες και την αφοσίωσή τους.

β) Παρόμοια πρακτική ακολούθησαν και οι μικροϊδιοκτήτες, οι οποίοι παραχωρούσαν τη γη τους στον άρχοντα, διατηρώντας όμως το δικαίωμα να την καλλιεργούν καταβάλλοντας του και ορισμένα τέλη. Ο άρχοντας με τη σειρά του εξασφάλιζε την παραγωγή τους από σκόπιμη καταστροφή, αρπαγή ή λεηλασία.

γ) Εξάλλου, ο βασιλιάς και άλλοι ισχυροί άνδρες, κάτοχοι μεγάλων εκτάσεων γης, είχαν αποκτήσει τη συνήθεια να συγκεντρώνουν γύρω τους ομάδες πιστών και ελεύθερων ανθρώπων, δηλ. υποτελών, τους οποίους αντάμειβαν για τις υπηρεσίες τους με παραχωρήσεις γης και προνόμια.

δ)Τις παραπάνω τάσεις ενίσχυε η εξασθένηση της κρατικής εξουσίας κατά τον 8ο αιώνα.

Τι ήταν η φεουδαρχία; Τι ήταν το φέουδο; Τι ήταν η τελετή περιβολής;

Φεουδαρχία ήταν το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό σύστημα που επικράτησε στην Ευρώπη ανάμεσα στον 8ο και 13ο αιώνα. Στο σύστημα αυτό οι ιεραρχικά ανώτεροι άρχοντες παραχωρούσαν σε άλλους ευνοούμενους υποτελείς τους (βασάλους) εκτάσεις γης, για τις οποίες απαιτούσαν ως αντάλλαγμα πίστη, υποτέλεια και διάφορες υπηρεσίες, ενώ ανέλαβαν την υποχρέωση να τους παρέχουν προστασία και κάθε είδους βοήθεια.

Η γη που παραχωρούνταν ονομαζόταν φέουδο και από τη λέξη αυτή ολόκληρη η ευρωπαϊκή μεσαιωνική κοινωνία αποκλήθηκε φεουδαρχική και οι άρχοντές της φεουδάρχες.

Η επίσημη αναγνώριση ενός άρχοντα ως υποτελούς ενός άλλου ισχυρότερου άρχοντα γινόταν με τη λεγόμενη τελετή της περιβολής. Μετά από αυτή άρχιζε να ισχύει το φεουδαρχικό συμβόλαιο που συνέδεε τον υποτελή με τον κύριό του και καθόριζε τις αμοιβαίες υποχρεώσεις τους. Η παραμέληση των υποχρεώσεων εκ μέρους των υποτελών συνεπαγόταν την αφαίρεση του φέουδου.

Ποιες κοινωνικές τάξεις διακρίνονται στη φεουδαρχική κοινωνία;

Η φεουδαρχική κοινωνία αναγνώριζε τρεις τάξεις: τους ανθρώπους της προσευχής (κληρικούς και μοναχούς), τους ανθρώπους του πολέμου (άρχοντες) και τους ανθρώπους της εργασίας. Στην ουσία, αυτές αντιστοιχούσαν σε δύο, στους προνομιούχους φεουδάρχες και στους χωρικούς, αφού οι άνθρωποι της Εκκλησίας ανήκαν στους πρώτους.
Ποια ήταν η πυραμίδα της φεουδαρχικής κοινωνίας;

α) Στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας ήταν ο βασιλιάς.

β) Οι άμεσοι υποτελείς του (δούκες, κομήτες, βαρώνοι, μαρκήσιοι κ.ά), που ήταν συγχρόνως και φεουδάρχες, αποτελούσαν την αριστοκρατία.

γ) Από αυτούς εξαρτιόνταν οι κατώτεροι υποτελείς, οι οποίοι έπαιρναν επίσης γη ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες τους. Κάτοχοι φέουδων μπορούσαν να είναι και οι εκκλησιαστικοί άρχοντες καθώς και οι έφιπποι μαχητές, οι λεγόμενοι ιππότες.
δ) Το υπόλοιπο τμήμα της κοινωνικής πυραμίδας συγκροτούσαν:

• οιελεύθεροι γεωργοί, που ήταν μικροϊδιοκτήτες,
• οιπάροικοι που αποτελούσαν την πλειονότητα των αγροτών και απολάμβαναν μια περιορισμένη   ελευθερία (ήταν δεμένοι με τη γη, κατέβαλλαν φόρο στο φεουδάρχη της περιοχής και δεν μπορούσαν να παντρευτούν χωρίς την άδειά του)
• και, τέλος, οιδούλοι (κυρίως ξένοι αιχμάλωτοι πολέμου) που χαρακτηρίζονταν από νομική άποψη ως κινητά αντικείμενα.

Πότε επικράτησε το σύστημα της φεουδαρχίας; Τι αλλαγές έφερε η φεουδαρχία στον στρατό;

Το σύστημα της φεουδαρχίας αναπτύχθηκε στη διάρκεια του 8ου αιώνα και κράτησε ως τον 13ο αιώνα, οπότε και αρχίζει η παρακμή της.

Ο στρατός, τον οποίο παλαιότερα αποτελούσαν ελεύθεροι αγρότες υπό την ηγεσία του αυτοκράτορα, αλλάζει χαρακτήρα, γίνεται φεουδαρχικός. Τίθεται, δηλαδή, υπό την ηγεσία των φεουδαρχών, καθένας από τους οποίους συμμετέχει με τους υποτελείς του και τον οπλισμό τους.

Πώς από τη φεουδαρχία προέκυψαν τα σύγχρονα κράτη;

Το φεουδαρχικό σύστημα είχε ως συνέπεια τον κατακερματισμό της κρατικής εξουσίας σε μικρότερα ή μεγαλύτερα φέουδα που αποτελούσαν συχνά πραγματικές ηγεμονίες. Από τις ηγεμονίες αυτές συγκροτήθηκαν αργότερα ενιαίες επικράτειες που ως ένα βαθμό αντιστοιχούν στα σημερινά κράτη της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Επειδή κάθε φέουδο αποτελούσε ουσιαστικά ένα μικρό κράτος, αυτό είχε ως αποτέλεσμα αποτέλεσμα την πολυδιάσπαση της κρατικής εξουσίας και τους συνεχείς πολέμους μεταξύ των φεουδαρχών. Ωστόσο με την πάροδο του χρόνου τα κρατίδια αυτά συνενώθηκαν, αποτελώντας την αρχή των σύγχρονων κρατών της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Αγγλίας. Συγκεκριμένα:
α) Το 987 ένας Γάλλος δούκας, ο Ούγος Καπέτος, κυριάρχησε στη Γαλλία και στέφθηκε βασιλιάς.

β) Στη Γερμανία ο Όθων ο Α΄ στέφθηκε αυτοκράτορας το 962 και ίδρυσε την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους.

γ) Στην Αγγλία ο Γουλιέλμος, δούκας της Νορμανδίας, κατέκτησε τη χώρα και κατέλαβε το 1066 το θρόνο (Γουλιέλμος ο Κατακτητής).

Η φεουδαρχία στη Δυτική Ευρώπη

Περίληψη μαθήματος

• Φεουδαρχία: σύστημα πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης του

μεσαιωνικού κόσμου στη Δύση από τον 8ο μέχρι το 13ο αι.

 Συνθήκες διαμόρφωσης της φεουδαρχίας

1) Η αγροτική οικονομία κατά το Μεσαίωνα. Αποτέλεσμα: Η κατοχή γης αποτελούσε ένδειξη πλούτου και δύναμης.

2) Οι βαρβαρικές επιδρομές στην Ευρώπη και η κατάλυση του δυτικού ρωμαϊκού κράτους. Αποτέλεσμα:

α) Όσοι δεν είχαν τα απαραίτητα, για να επιβιώσουν, αναζητούσαν την προστασία των ισχυρών αρχόντων. Οι ισχυροί άρχοντες παρείχαν προστασία με αντάλλαγμα αφοσίωση και διάφορες υπηρεσίες.

β) Οι μικροϊδιοκτήτες παραχωρούσαν τη γη τους στον άρχοντα διατηρώντας όμως το δικαίωμα να την καλλιεργούν. Ο άρχοντας ως αντάλλαγμα προστάτευε την παραγωγή των μικροϊδιοκτητών από αρπαγή ή λεηλασία.

γ) Ο βασιλιάς και άλλοι μεγαλογαιοκτήμονες συγκέντρωναν γύρω τους ομάδες  πιστών - υποτελών που τους αντάμειβαν για την αφοσίωσή τους με παραχωρήσεις γης και με προνόμια.

3) Η εξασθένηση και ο κατακερματισμός της κρατικής εξουσίας ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση των Μεροβιγγείων.

 Τα χαρακτηριστικά της φεουδαρχίας

• Φεουδαρχική κοινωνία: οι διάφορες κοινωνικές ομάδες συνδέθηκαν με δεσμούςαλυσιδωτής εξάρτησης:

α) Οι ανώτεροι άρχοντες παραχωρούσαν φέουδα (=εκτάσεις γης) στους βασάλους (= υποτελείς) με αντάλλαγμα οι τελευταίοι να παρέχουν προστασία και κάθε είδους βοήθεια.

Η τελετή της περιβολής

β) Πραγματοποιούνταν η τελετή της περιβολής που επισημοποιούσε τη σχέση άρχοντα - υποτελούς.

γ) Υπογράφονταν το φεουδαρχικό συμβόλαιο το οποίο:

- συνέδεε τον υποτελή με τον κύριό του.

- καθόριζε τις αμοιβαίες υποχρεώσεις τους.

- έδινε το δικαίωμα της οικονομικής εκμετάλλευσης του φέουδου στον υποτελή.

- έπαυε να ισχύει αν ένας απ' τους δύο πέθαινε ή δεν εκπλήρωνε τις υποχρεώσεις του.

• Κοινωνικές τάξεις της φεουδαρχικής κοινωνίας:

1) άνθρωποι της προσευχής (κληρικοί - μοναχοί)

2) άνθρωποι του πολέμου (βασιλιάς και φεουδάρχες)

3) άνθρωποι της εργασίας (χωρικοί)

• Φεουδαρχική κοινωνική πυραμίδα:

α) Κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας = ο βασιλιάς

β) Άμεσοι υποτελείς = ανώτεροι άρχοντες κάτοχοι γης που τους παραχωρήθηκε κατευθείαν από το βασιλιά (δούκες,κόμητες, βαρώνοι, εκκλησιαστικοί άρχοντες)

γ) Κατώτεροι υποτελείς = κατώτεροι άρχοντες  κάτοχοι γης που τους παραχωρήθηκε από τους άμεσους υποτελείς.

δ) Οι ιππότες  =κλειστή φεουδαρχική ομάδα αρχόντων που ήταν έφιπποι μαχητές.

Η φεουδαρχική πυραμίδα

ε) Βάση της κοινωνικής πυραμίδας = οι χωρικοί (υπάγονταν στον κύριο του φέουδου και υποχρεώνονταν να κάνουν προσωπικές αγγαρείες).

Η εξέλιξη της φεουδαρχίας

Από τον Καρλομάγνο και μετά:

α) Ο στρατός από αυτοκρατορικός έγινε φεουδαρχικός (δεν είχε ως αρχηγό τον αυτοκράτορα, αλλά συγκροτούνταν από το κάθε φέουδο και είχε ως αρχηγό το φεουδάρχη).

β) Κάθε φεουδάρχης ήταν υποχρεωμένος να συμμετέχει στον πόλεμο με τους ανθρώπους του και τον εξοπλισμό τους στο πλευρό του βασιλιά που του παραχώρησε το φέουδο.

γ) Η φεουδαρχία εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη.

δ) Τα φέουδα εξελίχθηκαν σε ηγεμονίες και οι ηγεμονίες συγκρότησαν ενιαίες επικράτειες οι οποίες αντιστοιχούν περίπου στα σημερινά κράτη: α) Γαλλίας, β) Γερμανίας, γ) Αγγλίας (Δείτε το χάρτη κάτω).